Утре е Балаклија, празник на мајката Божја, прв петок по Велигден – направете го ова за бидете здрави и среќни
Првиот петок по Велигден е Источен петок – Балаклија.
Имено, тој ден е посветен на Богородица, а уште и се вика Извор на лекувањето, па затоа верниците одат на најблискиот извор и се измиваат верувајќи дека ќе се излечат од разни болести.
Се слави во петокот на Светлата седмица. Во Цариград во V век, во близина на таканаречената „Златна Порта“ постоело место полно со кипариси и чинари, уште одамна посветено на Пресвета Богородица. Во шумичката постоел извор, исто така одамна познат како источник на чуда. Со текот на времето местото обраснало со грмушки, а водата исчезнала во калта. Само влажноста на земјиштето навестувала дека постои извор.
Еднаш војникот Лав Маркел минувајќи низ тоа место наишол на беспомошен патник, слеп човек кој го беше загубил патот не можејќи да се снајде. Лав му помогнал да се врати на патеката, и го одведел човекот, ослабен заради истоштеноста, под сенка да се одмори, а тој, пак, тргнал во потрага по вода за слепиот. Одеднаш слушнал глас кој му велел: „Лав, не барај вода некаде далеку. Таа е тука блиску.“ Лав, вчудоневиден од таинствениот глас, почнал да бара наоколу, но вода не можел да најде. Додека стоел така, натажен и замислен, истиот глас повторно му се обратил: „Цару Лав! Појди во сенката на шумичката, нацрпи од водата што ќе ја најдеш таму и подај му од неа на жедниот. Стави му врз очите од калта во изворот. Тогаш ќе узнаеш Која сум Јас, Која е Таа што толку долго време го благословува ова место. Набргу ќе ти помогнам да подигнеш тука црква со Моето име и на сите што ќе притекнат овде и со вера ќе Ме повикаат ќе им бидат услишани молитвите и потполно ќе се исцелат од нивните болести“.
Лав поитал кон назначеното место, зел кал од изворот и ја ставил врз очите на слепиот, давајќи му и вода да се напие, и на овој веднаш му се вратил видот. Без водач тој пристигнал во Цариград, славејќи ја благодатта на Пресветата. Овој настан се случи за време на цар Маркијан (391-457). Царот Маркијан го наследил Лав Маркел (457-473). Тој го запамтил јавувањето на Пресветата и наредил изворот да се исчисти од тињата; изградиле насип за да се оддели овој од другите извори во близината, а водата ја затвориле во голем тркалест камен базен, над кој изградиле црква посветена на Пресвета Богородица. Царот Лав го нарекол изворот „Животодавен Извор“, зашто таму била објавена чудотворната благодат на Пресветата. Стотина години по Маркијан, владеел царот Јустинијан Велики (527-565), човек длабоко посветен на православната вера. Многу време тој страдал од водена болест, не наоѓајќи помош кај лекарите и сметајќи се себеси веќе за осуден на смрт.
Еднаш на полноќ тој слушнал глас: „Ти, цару, нема да оздравиш с? додека не се напиеш од Мојот извор.“ Царот не знаел за кој извор му зборувал гласот, та паднал во очајание. Тогаш, дента, Богородица му се јавила велејќи му: „Стани, цару, појди до Мојот извор и напиј се од него, па ќе бидеш здрав како порано.“ Болниот ја послушал Пресветата Владичица. Го нашол изворот, се напил од неговата вода и наскоро му се повратило здравјето. Во близина на црквата изградена од Лав, благодарниот цар подигнал нова велелепна црква, каде што подоцна бил основан голем манастир. Во петнаесеттиот век царскиот град паднал во рацете на муслиманите. Прочуената црква на Животодавниот Извор била уништена, а градежниот материјал бил употребен за изградба на џамија на султанот Бајазит. Местото каде што порано стоела црквата било покриено со земја и кршен камен, така што и од самите нејзини темели немало трага.
Прекрасната околина била претворена во муслимански гробишта. Турската стража, поставена при урнатините на црквата, им забранувала на христијаните не само да се собираат на тоа место, туку дури и да пријдат таму. Со текот на времето забраната станала не толку строга и на христијаните им било дозволено да направат малечка црква на тоа место. Но, во 1821 г., и таа била урната, а самиот извор бил затрупан. И повторно христијаните ги расчистиле урнатините, го откопале изворот и повторно црпеле вода од него. Дури и при овие остатоци од некогашното величествено свето здание, Пресветата, како и порано, со Својата благодат им помагала на оние што притекнувале при Неа. Подоцна, меѓу скршените парчиња кај еден од прозорите била пронајдена, веќе полураспадната од времето и влагата, плоча на која биле запишани 10 чуда што се беа случиле при Животодавниот Извор меѓу 1824 и 1829 година. За времето на владеењето на султанот Махмуд, православните добиле малку слобода за извршување на богослужбите. Тие го искористиле ова да подигнат, по трет пат, црква над Животодавниот Извор. Во 1835 г., со големо велелепие, Вселенскиот патријарх Константин, во сослужение со 20 епископи и во присуство на мноштво верници, ја осветил црквата којшто и до ден денес стои. Во близина била изградена болница и прифатилиште за сиромашни. Дури и муслиманите зборуваат со голема почит за Животодавниот Извор, како и за Богородица, Која преку него ја излева Својата благодатна моќ. „Голема меѓу жените Света Марија“, вака тие зборуваат за Пресветата Дева. Водата од Животодавниот Извор ја нарекуваат „вода на Светата Марија“. Невозможно е да се наведат сите чуда источени од Животодавниот Извор преку кои беше излеана благодат врз цареви, патријарси, врз големци како и врз обични луѓе. Силата на благодатта до денешен ден дејствува преку изворската вода. Таа сила лично ја имаат доживеано не само православни христијани, туку и католици, Ерменци, па дури и Турци.
И според македонските народни преданија изворот Балаклија, поврзан со името на Пресвета Богородица, се наоѓал во близината на Цариград и во него имало златни риби. Според преданието што го запишал М. Цепенков чуден настан се случил во времето кога царувал цар Костадин. „Кога царуал цар Костадин на Стамбол, се вели во ова предание, Турците беа дошле близу до Стамбол и од ден на ден се туку се приближуале за да влезат во него.
Една вечер, беше му пржеле риби на цар Костадин и беше му рекол некој покрај него, што седел:
– Честити царе, ме страв, Турците да не ни го земат Стамболот.
– Ако станат рибиве од тавава – му рекол царот – да оживеат и да појдат во најазмото, тогај и Турците ќе ни го земат Стамбол.
За чудо големо, уште не беше дорекол зборот и рипнале рибите, та пошле во најазмото и оттогај му нарекле името: „Бал’клија“. Велат, оти уште имало од тие риби живи, само една умрела и со патрико облечен ја закопале, како чоек што се закопуат некоаш за чес да и сторат.“ се вели во ова предание запишано од Марко Цепенков.
Според друго предание, пак, запишано од Петар Манџуков, „Тоа било кога Турците го опсадувале Цариград. Не еднаш овој град бил опсадуван од Варварите, но ѕидовите на тврдините биле јаки, високи и дебели, одбраната им била добро организирана и на крајот секогаш Варварите биле принудувани да ја повлечат опсадата. Цариград бил опсаден и сега, но тоа не ги вознемирувано многу неговите жители, убедени, дека и сега опсадата ќе заврши со повлекување, како и во минатото.
Еден калуѓер од блискиот манастир, голем гастроном, пржел риба кај планината. Кај него дотрчал еден војник од одбраната на тврдината и извикал:
– Спасувај се! Турците го пробија ѕидот на тврдината и навлегоа во градот!
– Ти пријателе ми изгледаш многу преплашен! Турците да го пробијат ѕидот на тврдината? – Тоа е невозможно! Тоа е исто како да поверувам, дека еве оваа пржена риба ќе скокне од тавата во водата и ќе почне да плива!
И се случило чудо: испржените од едната страна риби, скокнале од тавата во водата и почнале да пливаат во неа. Калуѓерот поведувал дека Цариград паднал. А полу пржените риби се намножиле во ајазмото. Од таа причина рибите во ајазмото од едната страна се црни, а од другата – светли.“ се раскажува во ова предание запишано од Петар Манџуков.
Во минатото, како што пишува Гале Фидановски, овој празник свечено се празнувал во селото Зубовце, Гостиварско. Во црквата Света Марија се служела утринска божествена литургија. Потоа свештеникот и верниците оделе во месноста Стражник и застанувале кај големиот камен и кај стариот брест. Тука се пееле песни и се играле ора, а потоа сите се враќале во селото, каде што општата веселба траела до доцна попладнето. Адет било, на овој ден, свештеникот да го освети лебното жито. Претставници на сите семејства со чинии во кои имало брашно, пченица или пченка застанувале на едно место каде што свештеникот го осветувал житото со надеж дека претстојната година ќе биде бериќетна.
Обичај е во зорите да одите до најблискиот извор или поточе каде може да се измиете, да пиете вода и да наберете цвеќе и весели да се вратите дома дури доцна вечерта. Денешниот празник, како слава некаде го прославуваат сопствениците на ресторани, во некои места на овој ден жените не работат потешки работи, во некои села се бојадисуваат јајца исто како за Велигден само што овојпат им се наменети на мртвите. Во некои места овој празник се прославува и како селска слава когае обичај да се заколе јагне.
