Заборавена моќ на светите билки во Македонија – кој цвет ја „слуша молитвата” и зошто дренот не се сади кога сте тажни
Иако денес многу од овие верувања се заборавени, во некои села и понатаму се почитува старото правило: билките не се само растенија – тие се живи, како и човекот.
Во традицијата на Македонците, билките не биле само лек или украс – туку суштества со душа. Дел од нив се сметале за свети и имале посебна духовна моќ: да го заштитат домот, да ја пренесат молитвата, да ја избркаат болеста или да ги откријат лагите.
Старите мајки и баби знаеле кога и како се берат, со кои зборови се садат и зошто секоја има своја намена.
Advertisement
Иако денес многу од овие верувања се заборавени, во некои села и понатаму се почитува старото правило: билките не се само растенија – тие се живи, како и човекот.
Здравец – билка на животот и домашниот мир
Некогаш немало двор без здравец. Оваа билка симболизира здравје, живот и благосостојба. Се садела со молитва, и тоа само од женска рака:
„Каде што растеш ти, нека расте и здравјето.“
Здравецот имал многу улоги:
се плетел во венчиња за слава,
се ставал под перница на болен,
се мешал во водата за миење пред празници,
се носел на крштевки.
Но, никогаш не се берел на празник – туку ден претходно. Се верувало дека на свет ден здравецот „ја слуша молитвата, но не дава сила“.
Дрен – симбол на отпор и моќ, но и предупредување
Фразата „здрав како дрен“ не е случајна. Дренот е симбол на издржливост и долготрајност. Неговите гранчиња се користеле:
во водата за Ѓурѓовден,
во колевки на новороденчиња,
во божиќната кошничка – „кој ќе го извлече дренот, ќе биде најздрав.“
Но, дренот никогаш не се садел кога ќе посакаш. Се верувало дека:
не се сади во тага или веднаш по погреб,
мора да го засади маж – „женска рака е мека за дрен“,
а, ако не успее – некој кажал лош збор.
Босилек – мирисот на светињата
Најсвета билка во македонското народно верување. Босилекот се сметал за “молитвена билка”, чиј мирис оди директно кај светителите. Затоа се користел во:
осветување на вода и домови,
наместо темјан во сиромашни куќи,
ковчезите на починатите – „за да оди мирисот со душата“.
Босилекот не се сушел во кујна, туку во собата со икони.
Пелин – горчлив чувар на вистината
Пелинот се користел за „бркање на лагата и злото“. Се користел со внимание и само во одредени ситуации:
се ставал под врата ако домаќинката се сомнева во гостинот,
се ставал во постела ако некој глуми болест,
се ставал во торба на сопругот кога патува – за да го следи вистината.
Се верувало дека „кој не може да го помириса пелинот, нешто крие.“
Билките со душа – традиција што (сè уште) дише
Според народното верување, билките се живи суштества. Затоа: не се корнеле или кубеле од корен, не се фрлале во ѓубре, а ако се палеле – се палат со молитва, за „димот да оди по добар пат“.
Во некои македонски села, жените уште знаат кога да не ја наберат билката – ако раката затрепери, тоа е знак да почекаат.
Во времето на бројни производи во аптеките и чаеви во кесички, овие билки сè уште чекаат некој да им се обрати со збор, со почит, со љубов.
„Можеби не знаеме повеќе кога се сади дрен, ни која молитва оди со здравецот – ама тие сè уште паметат. И ќе не чекаат, да им се вратиме како што доликува.“
