Тато Мраз има повеќе работа од Агиос Василис, Свети Никола, Дедо Мраз… – најубавата приказна за божиќните ликови

Доаѓа Нова година, па Бадник, Божиќ… и доаѓаат и подароците. Но, зошто си разменуваме подароци за време на овие празници? Од каде потекнува идејата за тие играчки што денес ги добиваат децата? Не е, како што мислиме, едноставна комерцијализација на Божиќ. Пред оваа празнична традиција да стане христијанска и да го слави раѓањето на Исус, односно кога била пагански ритуал, многу култури веќе разменувале подароци во овој период.

Она што го правеле било прославување на зимскиот солстициум. Им благодареле на своите божества и, во многу случаи, разменувале подароци. Така било и со Сатурналијата, која се одржувала помеѓу 17-ти и 24-ти декември. Се оддавала почит на Сатурн, богот на житото и земјоделството, а често Римјаните разменувале подароци како желба за среќа во следната жетва.

Токму еден римски цар е оној што ја трансформираше првата, паганската прослава на солстициумот, во она што денес го познаваме. Константин, кој владеел од 306 до 337 година, се обратил во христијанин. За да ја поддржи експанзијата на својата религија, официјално го утврдил 25 декември како датум за да се одбележи раѓањето на Исус во Римското Царство. Не го избрал тој ден случајно: на тој ден се одржувала паганската прослава на Непобедливото Сонце.

Мешајќи го божественото и паганското, историјата и традициите на секој регион, резултираше дека ликот што носи подароци на 24 декември, односно во некои земји на 6 јануари, денес има повеќе имиња, карактеристики и обичаи.

Кој носи толку многу играчки?

Во некои земји, самиот Христос (односно детето Христос) носи подароци. Ова е случај во големи области на Централна Европа, каде што оној што носи подароци на децата е всушност – Божиќното Дете. Тоа се случува во Швајцарија, Австрија, централниот и јужниот дел на Германија, Чешка, Словачка, делови од Унгарија, и во Португалија (Menino Jesus). Во Грција, подароците ги носи Агиос Василис, кој тоа го прави на Нова Година.

Но оној кој има најмногу работа е Тато Мраз. Тој носи играчки во домовите во Франција (Père Noël), Белгија, Велика Британија (Father Christmas), Ирска (Daddy Christmas), Турција (Noel Baba), Португалија (Pai Natal) во Италија како бабо Натале и во Шпанија. Во Италија, каде што го нарекуваат Бабо Натале, тој има голема конкуренција, бидејќи децата таму може да добијат подароци и од вештерката Бефана, од Санта Лусија, па дури и од Божиќното Дете.

Во северните земји, задачата за разнесување подароци од дом во дом ја има една вид на џуџе и тоа го прави за Божиќ. Во Норвешка го нарекуваат Julenissen, во Шведска Jultomten, а во Данска Julemanden. Во Финска, децата го очекуваат сè од Joulupukki, лик кој се меша со самиот Тато Мраз.

Дедо Мраз или Дед Мороз е ликот кој е во устите на децата во Источна Европа. Станува збор за старец поврзан со словенската митологија кој носи зима, студ и снег со себе. Дед Мороз има различни имиња во зависност од јазикот, но ги посетува домовите во Србија, Хрватска, Македонија, Украина, Белорусија и Русија.

Од Свети Никола до Санта Клаус

Холанѓаните беа меѓу првите Европјани кои се населиле во она што денес е Њујорк. Кога се населиле таму, околу 1624 година, го нарекле Нов Амстердам. Тие донесоа свои обичаи, меѓу кои и прославата на Синтерклас. Со текот на времето, англосаксонската култура го прифатила и го трансформирала, создавајќи го денешниот Санта Клаус.

Еден дел од „вината” припаѓа и на Вашингтон Ирвинг. Во 1809 година, тој ја напиша приказната Истории од Њујорк, каде што го променил Свети Никола, роден во Турција, и го претворил во Санта Клаус. Постепено, се создала сликата за добродушен човек облечен во зелено.

Поемата напишана од Клемент C. Мур во 1823 година, ја “наслика” сликата на добродушен дедо со бела брада, весел човек, дебел и низок, како патува на санка полна со подароци, додека санката ја влечат ирваси.

Она што следуваше понатаму е дека подароците што ги носеше добродушниот весел дедо, почнаа да доаѓаат од Северниот Пол. Потоа, Томас Наст ја нацрта сликата на ликот облечен во црвено, со црвена капа и високи чизми. Во 1931 година, Кока-кола ја направи оваа слика конечна и дефинитивна каква што денес ја познаваме.

Како бумеранг, Свети Никола се врати во Холандија во 20-тиот век, но веќе претходно поминал низ филтерот на американската култура. Така, во Холандија, Синтерклаас и Санта Клаус си конкурираат за наклоноста на децата.