Кога телото умира, свеста уште повеќе „се буди“ – ново научно истражување ја разнишува идејата дека смртта е момент на целосно згаснување
Научниците откриваат изненадувачка мозочна активност во миговите на умирање.
Дали моментот на смртта навистина е апсолутна граница меѓу постоењето и непостоењето? Децении наназад, медицината ја дефинираше смртта како целосен прекин на мозочната активност и губење на свеста. Но, нови научни истражувања сугерираат дека токму во тие критични моменти, кога телото се предава, во мозокот може да се одвива нешто далеку покомплексно и подлабоко отколку што досега се претпоставуваше.
КОНТРОЛИРАН ЕКСПЕРИМЕНТ СО ЖИВИ ЛУЃЕ
Во најновата студија објавена во престижното научно списание NeuroImage, истражувачки тим од Универзитетот во Лијеж спроведе експеримент со 22 здрави доброволци. Учесниците биле изложени на контролирана и краткотрајна мозочна хипоксија, состојба во која мозокот привремено добива намалено количество кислород, што доведува до губење на свеста.
Нивната мозочна активност била следена со високорезолуциски електроенцефалограм (EEG) со 256 сензори, што им овозможило на научниците да го следат секој електричен импулс во реално време.
ИСКУСТВА ШТО ПОТСЕТУВААТ НА ВОНТЕЛЕСНИ
По будењето, доброволците биле детално интервјуирани за тоа што доживеале за време на губењето на свеста.
Резултатите биле изненадувачки: повеќе од една третина од учесниците опишале искуства кои ги исполнуваат критериумите за таканаречени „искуства блиску до смртта“ (NDE).
Меѓу нив: чувство дека го напуштаат сопственото тело, забрзани и јасни мисли, преглед на минати настани, аудитивни и визуелни „халуцинации“, силно чувство на еуфорија и впечаток дека влегуваат во непознат, „друг свет“.
ШТО ПОКАЖУВА МОЗОКОТ КОГА ТЕЛОТО СЕ ИСКЛУЧУВА
Највпечатливиот дел од студијата се однесува на мозочната активност за време на губењето на свеста. Наместо очекуван пад или „тишина“, научниците регистрирале нагли изливи на електрична активност, особено во делта и тета фреквентните опсези.
Дополнително, забележана е зголемена комплексност на сигналите во региони поврзани со самосвеста и идентитетот, особено во прекунеусот и десниот париетален кортекс. Овие делови од мозокот играат клучна улога во чувството „јас постојам“.
МОЗОЧНА ХИПЕРАКТИВНОСТ НАМЕСТО ГАСЕЊЕ
„Нашите резултати покажуваат дека мозокот не се исклучува веднаш. Напротив, во одредени моменти тој станува невообичаено активен“, објаснува проф. Стивен Лорејс, еден од водечките светски експерти за нарушени состојби на свеста.
Според него, EEG активноста забележана за време на губењето на свеста може директно да го предвиди интензитетот на искуствата што учесниците подоцна ги опишуваат.
ПАРАЛЕЛИ СО МЕДИТАЦИЈА И ПСИХОДЕЛИЧНИ СОСТОЈБИ
Интересно е што истите мозочни феномени и модели на активност се забележуваат и кај луѓе во состојба на длабока медитација или под влијание на психоделични супстанци. Тоа отвора дополнителни прашања: дали мозокот во критични моменти создава „алтернативна реалност“ како механизам за справување со крајна закана?
ДАЛИ ОВА Е ДОКАЗ ЗА ЖИВОТ ПО СМРТТА?
Научниците се внимателни во заклучоците. Истражувањето не тврди дека свеста преживува по смртта, ниту дека овие искуства претставуваат „влез во друг свет“. Но, истовремено, резултатите ја рушат старата претпоставка дека губењето на свеста значи целосна биолошка темнина.
Сè повеќе истражувања укажуваат дека смртта не е момент, туку процес, и дека во тој процес, мозокот може да биде последното место каде што животот се бори да опстане.
НОВА ГРАНИЦА ЗА МЕДИЦИНАТА И ФИЛОЗОФИЈАТА
Овие откритија имаат далекусежни импликации, од реанимација и интензивна нега, до етиката на прогласување на смртта.
Но тие отвораат и подлабоки, егзистенцијални прашања: што е свеста, каде завршува и дали навистина исчезнува кога срцето запира?
Едно е сигурно, науката сè повеќе открива дека границата меѓу животот и смртта не е остра линија, туку сложена, сè уште недоволно разбрана зона. И токму таму, во тие последни мигови, можеби се крие најголемата тајна на човечкото постоење.
КАДЕ СЕ СРЕТНУВААТ НАУКАТА И ДУХОВНОСТА
На прв поглед, науката и духовните учења зборуваат различни јазици. Едната мери, другата сведочи. Едната бара доказ, другата смисла. Но токму во прашањето за свеста и смртта, нивните патишта почнуваат да се приближуваат.
Современата невронаука покажува дека во моментите кога телото умира, мозокот не згаснува веднаш. Напротив, во одредени случаи станува поорганизиран, поактивен и посложен. Се појавуваат обрасци поврзани со меморија, самосвест, емпатија и внатрешно доживување. Ова е факт регистриран со апарати, бројки и графикони.
Духовните традиции, пак, со векови тврдат дека во моментот на смртта свеста не исчезнува, туку се ослободува. Во христијанството – душата се одвојува од телото. Во источните учења – свеста преминува во друга состојба. Во мистичните школи – телото умира, но „набљудувачот“ останува.
Она што е изненадувачко е што науката денес не ги негира овие идеи, туку едноставно признава дека не може целосно да ги објасни.
Научниците можат да кажат каде во мозокот се појавува активност, но не можат да одговорат зошто таа активност создава чувство на „јас“. Можат да го следат моментот на клиничка смрт, но не можат со сигурност да кажат кога и дали свеста навистина престанува.
Така, науката застанува пред врата што не може целосно да ја отвори. А духовноста, без инструменти и лаборатории, тврди дека зад таа врата нешто постои.
Можеби вистината не е ниту исклучиво научна, ниту исклучиво духовна. Можеби мозокот е инструмент, а свеста е – музиката. Кога инструментот се расипува, музиката не мора нужно да исчезне, можеби само престануваме да ја слушаме.
Во тој простор меѓу доказот и мистеријата, меѓу невронауката и верата, се раѓа највознемирувачкото сознание на нашето време: смртта можеби не е момент, туку премин. И токму затоа, прашањето за животот по смртта повеќе не е само религиозно или филозофско. Тоа станува и научно.
